Op 24 december 1800, om halfnegen 's avonds om precies te zijn, ontplofte er in de Parijse Rue Nicaise een bom die 20 doden en 55 gewonden achterliet. Het onding, bestaande uit honderd kilo springstof vermengd met stenen en schroot om zoveel mogelijk schade aan te richten, lag op een handkar die de straat half versperde. Het idee was dat passerende koetsen er automatisch zouden vertragen, wat de dood van het beoogde doelwit zekerder maakte.

Dat doelwit was Napoleon, sinds eind 1799 eerste consul en vanaf 1804 keizer van Frankrijk, die samen met Joséphine in de Opéra de Paris een uitvoering van Joseph Haydns La création, de Franse vertaling van Die Schöpfung, zou bijwonen. Maar de aanslag mislukte. Napoleons koetsier merkte meteen dat er iets niet klopte en joeg zijn paarden vooruit. Toen de bom ontplofte, was Napoleon al om de hoek verdwenen. De koets die Joséphine vervoerde had dan weer vertraging, waardoor ze pas na de ontploffing de Rue Nicaise bereikte.

'Sitting duck'

Zoals Johan Op de Beeck schrijft in het nawoord bij zijn historische thriller De aanslag op Napoleon, had de Franse keizer meer kans vermoord te worden bij het uitoefenen van zijn dagelijkse taken dan om te sneuvelen op het slagveld, ook al stond hij erop zijn troepen persoonlijk aan te voeren. Tientallen aanslagen kreeg hij te verduren en iedere keer wist hij, soms met wat geluk, aan de dood te ontsnappen. Zo ook bij de aanslag waar Op de Beeck het in zijn boek over heeft en die plaatsvond in het Antwerpen van 1810 − of juist niet natuurlijk, want het is niet voor niets een roman.

Dat Napoleon toen Antwerpen aandeed, had een paar redenen. Vooreerst waren de in zijn opdracht gebouwde Scheldekaaien klaar en smeekte dat om een feestje. Maar er was ook de tewaterlating van de Friedland, het slagschip met een capaciteit van tachtig kanonnen dat in Antwerpen was gebouwd. Dat de Britten een jaar eerder met 30.000 soldaten op Walcheren geland waren om van daaruit de stad te veroveren, benadrukt het toenmalige strategisch belang van de haven voor de Franse marine.

Hoe raar de vergelijking ook moge klinken, een reizende keizer heeft veel weg van een sitting duck. In zijn paleis is hij veilig, maar tussen het volk kan er altijd iemand met een mes of een schiettuig opduiken. De reis naar Antwerpen bracht dus ook heel wat kopzorgen met zich mee, zeker aangezien Napoleon meer vijanden dan vrienden had, en ook nog eens heel wat vijanden die zich als vrienden voordeden.

Er waren natuurlijk de resterende Jakobijnen, die hem het verraad van de revolutie aanwreven, en de oude royalisten die terugwilden naar het koningshuis van weleer. De aanslag in de Rue Nicaise was bijvoorbeeld beraamd door de chouans, koningsgezinden uit Bretagne die onder leiding stonden van oud-generaal Georges Cadoudal en rijkelijk gesteund werden door de Britten, wat ons meteen bij Napoleons grootste belagers brengt.

Omdat de nimmer aflatende oorlog met Frankrijk stilaan wat zwaar op de staatskas begon te wegen, zinden die Britten op een andere manier om komaf te maken met 'the little green monkey', zoals ze de keizer in Londen graag noemden.

In de propagandablaadjes die het schimmige Alien Office had opgericht, werd hij trouwens alsmaar littler, amper nog een meter dertig, stond er te lezen in The Anti-Jacobin Review, The Anti-Gallican en The Loyalist. En misschien was ook dat nog te groot, grapte men weleens bij de geheime politie, en kon Napoleons kop er nog af. Dat zou veel problemen oplossen, zolang er maar geen directe link met de Britse overheid zou blijken te bestaan.

Dat Joseph Fouché, Napoleons gladde en onbetrouwbare minister van Politie, moest bekennen dat zijn geheime diensten de jongere broer van de inmiddels dode Georges Cadoudal in Londen uit het oog verloren waren en hij dus misschien wel op weg was naar Antwerpen, kon Napoleon alvast niet geruststellen.

Sfeerschepping

Johan Op de Beeck, een kenner van de Franse Revolutie die een tweedelige biografie van Napoleon op zijn naam heeft staan, weet duidelijk waarover hij het heeft. Zeker het eerste derde van De aanslag op Napoleon lees je beter niet met een half oog lekker lui op een zonnig strand. Het vraagt immers dat je je verstand bij de zaak houdt.

Daar maken we kennis met de verschillende facties en wordt de politieke situatie van Frankrijk in 1810 geschetst, volgens filosoof Pierre Cabanis 'een democratie gezuiverd van al haar nadelen', een verwijzing naar de geleidelijke inperking van burgerlijke vrijheden door de aanpak van Napoleons tegenstanders. En met Flor Bex natuurlijk, de Antwerpse adjunct-commissaris die de moord op een apotheker moet oplossen en zich zorgen maakt over het giftige cocktailtje dat uit diens zaak verdwenen is.

Het is in dat negentiende-eeuwse Antwerpen dat Op de Beeck zijn ware kunde toont: het scheppen van sfeer. De man weet zoveel over die periode dat hij je kan meevoeren naar de smerigste en duisterste krochten van de stad. Je voelt ze, ruikt de en proeft ze op je tong.

Een historische thriller over een politiek complot voor een moordaanslag op Napoleon. In 1810 bezoekt Napoleon Antwerpen, maar zijn leven is in gevaar door een complot van Franse royalisten en de Britse geheime dienst. De Antwerpse politiespeurder Florent Bex ontdekt het complot dat zich uitstrekt over meerdere landen. Weet hij de aanslag op Napoleon te verijdelen? In spannende en toegankelijke stijl geschreven. Met foto’s, portretten en een kaart in zwart-wit. Het boek bevat scènes met expliciet geweld. Johan Op de Beeck (Duffel, 1957) is een Belgisch journalist, hoofdredacteur en geschiedkundig auteur over het napoleontische tijdperk. Hij schreef vele boeken, waaronder ‘Napoleons nachtmerrie’ en ‘Waterloo’. Ook schreef hij onder andere de historische thriller ‘De staatsvijand’ (2021).